Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Banjoj Luci učestovao je u obilježavanju 100 -godišnjice dolaska Donskog kadetskog korpusa u Bileću. U okviru trodnevne svečane manifestacije u organizaciji Zavičajnog kluba „Osvit“ od 1. do 3. novembra 2021. prikazan je dokumentarni film „Ruska emigracija u Kraljevini Jugoslaviji početkom XX vijeka – Rusi uBileći“ autora Dejana Puhala, prostornog planera i prof. dr Mire Mandić. Film je nastao kao rezultat istraživanja na nastavi Socijalne geografije na Studijskom programu prostorno planiranje Prirodno-matematičkog fakulteta.
Poslije Oktobarske revolucije u tek osnovanu Kraljevinu SHS (Jugoslaviju) stiglo je više desetina hiljada ruskih emigranata. Uticaj ove emigracije na ukupni društveni razvoj Kraljevine bio je izuzetno značajan, posebno u oblasti privrede, kulture, obrazovanja i razvoja naučnih institucija. Pripadnici ostatka elitnog Donskog kozačkog kadetskog korpusa Carske Rusije stigli su u Bileću 1. novembra 1921. godine i u toku pet godina boravka djelovali kao dobro organizovana kadetska škola. U ovoj školi, osim Rusa, obrazovao se i veći broj muške djece iz Hercegovine i Crne Gore. Kadeti su razvili bogat kulturni život, zdravstvo, zanatstvo i sportske aktivnosti te uticali na kulturni razvoj Bileće i okruženja. Vojna funkcija od tog vremena trajno je obilježila Bileću kao njena osnovna odlika. Na mjesnom groblju u Bileći sahranjeno je više pripadnika ovog korpusa.
Prve kadetske škole osnovane su u doba cara Petra Velikog u XVIII vijeku, a zatvorene poslije Oktobarske revolucije. Sredinom 90-ih godina prošlog vijeka, društvenim reformama u Rusiji, došlo je i do njihove obnove, među kojima i Donskog kozačkog kadetskog korpusa u Rostovu. Prvi put ove godine predstavnici ovog kadetskog korpusa, direktor sa mladim kadetima, posjetili su Bileću da odaju počast sahranjenim sunarodnicima čiju tradiciju baštine te upoznaju nepoznati dio svoje istorije u periodu progonstva.
Autori filma Dejan Puhalo i Mira Mandić u svom obraćanju prije projekcije filma upoznali su goste iz Rusije i drugu publiku sa nastankom filma i istorijskim prilikama o kojima govori. Istaknute je zanačaj očuvanja tradicije, nacionalnog i kulturnog identiteta u istorijski teškim vremenima koji se potvrđuje kroz kulturu sjećanja na primjeru ruske emigracije i Donskog kadetskog korpusa. Gostima su predstavljene aktivnosti koje Prirodno-matematički fakultet provodi u proučavanju srpsko-ruskih odnosa i veza, ruske istorijske i kulturne baštine u Republici Srpskoj te karakter višegodišnje saradnje sa Ruskim geografskim društvom. Nakon projekcije filma direktor i komandant Donskog kozačkog kadetskog korpusa Imperstora Aleksandra III pukovnik Andrej Aleksandrovič Rembajlo izjavio je: „Saznao sam mnogo novih činjenica iz istorije srpsko-ruskih odnosa, funkcionisanja ruskih civilnih i vojnih škola i sudbini Rusa tokom i poslije Drugog svjetskog rata u vašoj zemlji. Ovaj film ima obrazovni i naučni karakter i želim da ga naši kadeti vide“. Rembajlo je uputio molbu autorima i Prirodno-matematičkom fakultultetu za ustupanje filma i dozvolu prikazivanja u kadetskim školama u Rusiji.
