Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Banjoj Luci izdao je 2018. godine naučnu monografiju „STANOVNIŠTVO REPUBLIKE SRPSKE – demografski faktori i pokazatelji” čiji su autori prof. dr Draško Marinković i Aleksandar Majić, ma.
Monografija je napisana na 343 stranice B5 formata, sa 66 tabela, 72 grafikona, 45 grafičkih priloga (tri karte, 37 kartograma, 4 kartodijagrama i jedne šeme), 83 bibliografske jedinice, kao i prilog sa dodatnih 16 tabela.
Pored predgovora, rezimea na engleskom jeziku, spiska literature i izvora (83 navoda) i priloga, monografija ima sedam poglavlja, i to: uvod (teorijsko-metodološka osnova i opšte i metodološke informacije o popisu stanovništva 2013. godine); geografsko-istorijski faktori kretanja i razmještaja stanovništva Republike Srpske (geografski položaj i veličina prostora, fizičko-geografske karakteristike prostora, istorijski faktori kretanja stanovništva i administrativno-teritorijalna organizacija prostora); demografski razvoj prostora Bosne i Hercegovine do 1991. godine; faktori i pokazatelji demografskog razvoja Republike Srpske (broj stanovnika i gustina naseljenosti, prostorna distribucija stanovništva, gradsko stanovništvo i mreža naselja, pokazatelji razmještaja stanovništva, komponente prirodnog kretanja stanovništva, migracione karakteristike i strukturna obilježja stanovništva); demografska budućnost Republike Srpske (projekcija stanovništva i perspektiva demografskog razvoja Republike Srpske); populaciona politika Republike Srpske (pravno-institucionalna osnova, aktuelne mjere populacione politike i potrebe za pronatalitetnom populacionom politikom) i zaključna razmatranja.
Naučna monografija je posvećena jednom od najaktuelnijih problema demografskog razvitka Republike Srpske – depopulaciji i drugim demografskim procesima u vezi s tim, na entitetskom i lokalnom nivou. Na bazi bogatog empirijskog materijala prvi put je izvršena kompleksna analiza suštine depopopulacije kao demografskog i socijalnog fenomena i otkrivena sva dubina i ozbiljnost ovog problema. Razmotrene su trajektorije geneze, evolucije i transformacije demografskog sistema Republike Srpske i ukazano na prioritete i instrumente upravljanja demografskim procesima. Posebna pažnja je posvećena socijalnim aspektima demografske tranzicije koja je već ušla u kritičnu fazu i ukazano na moguće puteve za prevazilaženje negativnih aspekata depopulacije u Republici Srpskoj.
Autori su na osnovu obimne demografske građe i statističkih izvora, uz primjenu modernih naučnih metoda i tehnika obrade i vizualizacije podataka, došli do naučnih objašnjenja procesa depopulacije, na koji utiču brojni faktori među kojima su najznačajnija dva – emigracija i negativan prirodni priraštaj. Autori sagledavaju demografsku tranziciju i proces depopulacije u Republici Srpskoj interdisciplinarno, sa demografske, geografske, sociološke, istorijske i ekonomske tačke gledišta. Analizirani su pokazatelji koji nedvosmisleno ukazuju na nepovoljne demografske trendove u pogledu kretanja broja stanovnika, promjena polne i starosne strukture stanovništva i emigracije mladih ljudi iz zemlje i naročito iz pojedinih regiona. Dali su preporuke za demografsku politiku na nivou entiteta i lokalnih samouprava i ukazali da je rješavanje problema depopulacije kompleksan problem, koji treba rešavati sistemski, iznalaženjem novih ekonomskih, pravno-političkih i socijalnih mjera za prevazilaženje niza nepovoljnih faktora koji su doveli do ovakve demografske situacije.
Populaciona politika Republike Srpske prisutna je u raznim dokumentima, koje autori detaljno navode, ali i konstatuju da je njen cilj prvenstveno borba protiv siromaštva, dok je planiranje veličine porodice u drugom planu. Zato autori konstatuju da razrada mjera za sprovođenje pronatalitetne populacione politike zahtjeva opširna multidisciplinarna istraživanja, koja bi se oslanjala na daleko širi naučni i statističko-informacioni fond. Pronatatalitena populaciona politika trebalo bi da ima eksplicitne demografske ciljeve koji utiču na ukupan broj i strukture stanovništva putem strateških varijabli fertiliteta, nupcijaliteta, mortaliteta i migracija. Posebna pažnja se mora usmeriti i prema zdravlju žene, sa naglaskom na reproduktivno zdravlje, koje podrazumijeva prevenciju bolesti, promociju zdravog načina života, korišćenje zdravstveno prihvatljivih metoda kontracepcije, borbu protiv steriliteta, adekvatnu njegu žene tokom i nakon trudnoće i sl.
Ovom monografijom autori daju značajan doprinos kako sagledavanju procesa geneze i transformacije stanovništva, tako i metodologiji integralnog proučavanja naseljenosti Republike Srpske. Rezultati do kojih su autori došli od fundamentalnog su naučnog značaja i neposredno su relevantni za rešavanje konkretnih problema i faktora razvoja naseljenosti Republike Srpske. Preporuku ovoj knjizi čini i saznanje da do sada nismo imali ovako kompletnu demografsku analizu stanovništva Republike Srpske, te da u široj javnosti još uvek ima dosta pogrešnih predstava i neshvatanja ozbiljnosti demografske situacije u Republici Srpskoj.
Preporuku da se monografija „STANOVNIŠTVO REPUBLIKE SRPSKE – demografski faktori i pokazatelji” objavi u najširim čitalačkim krugovima potpisali su vodeći naučni autoriteti iz ove oblasti. recenzenti: Dr Branislav Đurđev, redovni profesor u penziji Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Novom Sadu i stalni član Matice srpske i Dr Mirko Grčić, redovni profesor Geografskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
Monografija se može naći u knjižarama Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva Istočno Sarajevo širom Republike Srpske.